Հայաստանում խորհրդային իշխանության հաստատումը և Փետրվարյան ապստամբությունը հայոց պատմության նշանակալից իրադարձություններ են։
Փետրվարյան ապստամբությունը վերաբերում է ժողովրդական ապստամբությանը, որը տեղի ունեցավ Հայաստանում 1921 թվականի փետրվարին ընդդեմ խորհրդային կարգերի։ Ապստամբությունը հիմնականում պայմանավորված էր ազգայնական տրամադրություններով և խորհրդային իշխանության դեմ հակազդեցությամբ: Շատ հայեր դժգոհ էին խորհրդային քաղաքականությունից, մասնավորապես՝ գյուղատնտեսության բռնի կոլեկտիվացումից և կրոնական հաստատությունների ճնշմամբ։
Փետրվարյան ապստամբությունը սկսվեց Երևան քաղաքում և արագ տարածվեց Հայաստանի այլ շրջաններում։ Ապստամբները՝ բաղկացած տարբեր խմբերից, այդ թվում՝ նախկին դաշնակցականներից և տեղի աշխարհազորայիններից, նպատակ ունեին տապալել խորհրդային իշխանությունը և վերականգնել անկախությունը Հայաստանին։
Այնուամենայնիվ, չնայած սկզբնական հաջողություններին, ապստամբությունը ի վերջո ճնշվեց Կարմիր բանակի բարձրագույն կրակային ուժի և կազմակերպման միջոցով: Խորհրդային ուժերը անցան հակահարձակման և արագորեն ճնշեցին ապստամբությունը։ Ապստամբության պարագլուխները ձերբակալվեցին, իսկ Հայաստանի նկատմամբ վերականգնվեց սովետական վերահսկողությունը։
Հայաստանի կոմունիստական կուսակցությունը՝ Ալեքսանդր Մյասնիկյանի, իսկ հետագայում՝ Ստեփան Շահումյանի գլխավորությամբ, կենտրոնական դեր խաղաց Հայաստանում խորհրդային քաղաքականության իրականացման գործում։ Կուսակցությունն աշխատում էր սովետական ոճի կառավարական կառույցի ստեղծման ուղղությամբ՝ ներառյալ բանվորական և գյուղացիական խորհուրդների (սովետների) ստեղծումը՝ որպես կառավարման առաջնային ձև։ Խորհրդային իշխանության շրջանը Հայաստանում բերեց ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական փոփոխություններ։ Մի կողմից, խորհրդային կառավարությունը ներդրումներ կատարեց արդյունաբերության զարգացման, կրթության և առողջապահության ոլորտում, ինչը հանգեցրեց ենթակառուցվածքների և սոցիալական ծառայությունների բարելավմանը: Մյուս կողմից, հարկադիր կոլեկտիվացման և կենտրոնական պլանավորման քաղաքականությունը հանգեցրեց տնտեսական մարտահրավերների, այդ թվում՝ դեֆիցիտի և անարդյունավետության:
Այս ընթացքում Հայաստանը նույնպես բախվել է մի քանի մարտահրավերների ու հակամարտությունների։ 1921 թվականին Խորհրդային Միությունը Թուրքիայի հետ ստորագրեց Կարսի պայմանագիրը, որը սահմանեց երկու երկրների միջև սահմանները և հանգեցրեց տարածքային կորուստների Հայաստանին։ Կարսի պայմանագրով սահմանվեց Թուրքիայի ներկայիս արևելյան և Հայաստանի արևմտյան սահմանը։ Խորհրդային իշխանության ժառանգությունը Հայաստանում գնահատականը միանշանակ չի։ Թեև դեռևս գնահատվում են խորհրդային շրջանի որոշ ասպեկտներ, ինչպիսիք են կրթության և արդյունաբերականացման շեշտադրումները, կան նաև քննադատություններ ռեժիմի ավտորիտար բնույթի և մշակութային և քաղաքական ազատությունների վրա դրա ազդեցության վերաբերյալ:
Հրայր Հովսեփյան 