Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը վերաբերում է անկախ հայկական պետությանը, որը գոյություն է ունեցել 1918-ից 1920 թվականներին: Այն առաջացել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Ռուսական կայսրության փլուզումից և դրան հաջորդած Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված Հայոց ցեղասպանությունից հետո: 1918 թվականի մայիսի 28-ին Հայոց ազգային խորհուրդը Երևան քաղաքում հռչակեց Հայաստանի Առաջին Հանրապետության անկախությունը։ Նորաստեղծ հանրապետությունը բախվեց բազմաթիվ մարտահրավերների, ներառյալ տարածքային վեճերը, հարևան երկրների հետ շարունակվող հակամարտությունները և Հայոց ցեղասպանության ավերիչ հետևանքները:
Արամ Մանուկյանի և Հովհաննես Քաջազնունու նման գործիչների գլխավորությամբ Հայաստանի կառավարությունը սկսեց բարեփոխումներ իրականացնել և վերականգնել երկիրը։ Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը ընդունեց ժողովրդավարական համակարգ՝ կառավարման խորհրդարանական ձևով։ Այն ճանաչում էր իր բազմազան բնակչության իրավունքները, ներառյալ էթնիկ փոքրամասնություններին, ինչպիսիք են քրդերը, ասորիները և ռուսները:
Սակայն հանրապետության գոյությունը կարճ տեւեց։ Այն բախվել է հարևան երկրների՝ ներառյալ Թուրքիայի, Ադրբեջանի և բոլշևիկյան Ռուսաստանի ռազմական սպառնալիքներին։ 1920 թվականին Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը օկուպացվեց Կարմիր բանակի կողմից, և Խորհրդային Միության կազմում ստեղծվեց Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը։ Թեև Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը գոյատևեց միայն կարճ ժամանակաշրջան, սակայն որոշիչ դեր ունեցավ ժամանակակից Հայաստանի կայացման գործում։ Այն հիմք դրեց հետագա անկախության շարժումներին և ծառայեց որպես հայ ժողովրդի տոկունության և ինքնորոշման խորհրդանիշ։ Հայաստանի Առաջին Հանրապետության հիշողությունն ու ժառանգությունը շարունակում են կարևոր մնալ ժամանակակից Հայաստանի պատմության և ազգային գիտակցության մեջ։
«Հայաստանի 1-ին հանրապետությունը».
Հրայր Հովսեփյան 